[ 5 ]
Πότε οι Χοροί κατεβαίνουν από το Στασίδι τους
α) Στον Εσπερινό:
Στο ‹‹Εἰς πολλὰ
ἔτη…›› εισόδου του Αρχιερέα
,
‹‹Εὐλογητὸς››
καιΠροοιμιακό.
Στα Απολυτίκια των Κατανυκτικών Εσπερινών
.
Στην Απόλυση
.
β) Στον Όρθρο:
Στο ‹‹Εὐλογητὸς››
,
τον Εξάψαλμο, ‹‹Θεὸς Κύριος…›› και Απολυτίκια.
Στο ‹‹Εἰς πολλὰ
ἔτη…›› εισόδου του Αρχιερέα.
Στο Ευαγγέλιο του Όρθρου
.
Στα Μεγαλυνάρια (όχι όμως όταν ψάλλεται ο Κανόνας της Θ΄ Ωδής).
Στο ‹‹Τὸν Δεσπότην καὶ
Ἀρχιερέα…›› στις Αρχιερατικές Λειτουργίες.
Στο ‹‹Αἰνεῖτε
αὐτόν…››
στις Αρχιερατικές Χοροστασίες
.
Στην Δοξολογία στις Αρχιερατικές Λειτουργίες.
γ) Στην Λειτουργία:
Στο ‹‹Εὐλογημένη ἡ
Βασιλεία…››
.
Στο Ευαγγέλιο
.
Στην Μεγάλη Είσοδο
.
Στο ‹‹Σὲ
ὑμνοῦμεν…›› και ‹‹Ἄξιόν ἐστιν…››
.
Στο ‹‹Πρόσχωμεν…››, ‹‹Εἰς ἅγιος…››
.
Στο ‹‹Μετὰ
φόβου…››
έως το ‹‹Εἴδομεν τὸ
φῶς…››
.
Στην Απόλυση
.
δ) Σε ειδικές περιστάσεις:
Στην ανάγνωση των Ευχών του Μεγάλου Αγιασμού.
Στην περιφορά του Σταυρού την Μ. Πέμπτη το βράδυ.
Στις περιφορές του Σταυρού, της Σταυροπροσκυνήσεως και τουΕπιταφίου την Μ. Παρασκευή το πρωί.
Στην ανάγνωση των Ευχών της Γονυκλισίας την Πεντηκοστή.
Στα ‹‹Κύριε ἐλέησον›› της χειροτονίας.
[ 6 ]
Περί ήχων από το άγραφο Τυπικό της Μ. Χ. Ε.
Δευτέρα:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Α΄.
Τρίτη:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Βαρύ.
Τετάρτη:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Δ΄ Άγια.
Πέμπτη:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο πλ. Δ΄.
Παρασκευή:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο
πλ.
Α΄.
Σάββατο:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο πλ.
Α΄ (ή σε ήχο της εβδομάδας πουαποδίδεται
).
1
η
Σεπτεμβρίου:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Α΄.
14
η
Σεπτεμβρίου:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Δ΄ Άγια.
Παραμονή Χριστουγέννων:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Β΄.
Χριστούγεννα:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Α΄.
26
η
Δεκεμβρίου:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Β΄.
Πρωτοχρονιά:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Α΄.
Παραμονή Θεοφανείων:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Β΄.
Θεοφάνεια:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Βαρύ.
7
η
Ιανουαρίου:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Βαρύ.
Σταυροπροσκυνήσεως:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο
Δ΄ Άγια.
Λαζάρου:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Α΄.
Βαΐων:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Δ΄ Άγια.
Πάσχα:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Α΄.
Θωμά:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Α΄.
Μεσοπεντηκοστή
:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Δ΄ Άγια.
Ανάληψη:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Δ΄ Άγια.
Πεντηκοστή:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Βαρύ.
Δεσποτικές εορτές:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Α΄.
Θεομητορικές εορτές:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Δ΄ Άγια.
Εορτές Αγίων:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο
της ημέρας.
Μεταμορφώσεως:
Χερουβικό και Κοινωνικό σε ήχο Δ΄ Άγια.
[ 7 ]
Διάφορα ζητήματα Τάξης
Προσέλευση, Ενδυμασία, Συμπεριφορά:
Οι Χοροί καταλαμβάνουν
εγκαίρωςτις θέσεις τους.
Φορούν πάντοτε Ράσο
(με κλειστό το Ράσο στον λαιμό). Κατάτην διάρκεια των χοροστασιών τους στα Αναλόγια στέκονται πάντοτε όρθιοι,δεν κάνουν περιττές κινήσεις, δεν ομιλούν μεταξύ τους και δεν εγκαταλείπουντην θέση τους πριν
από την Απόλυση των Ακολουθιών.
Υπακούουν στιςοδηγίες του Πρωτοψάλτη
ή του Λαμπαδάριου.
Καιρός των Ψαλτών:
Οι Χοροί πριν καταλάβουν τις θέσεις τους φορούν τοΡάσο τους και παίρνουν την ευχή του Ιερέα. Όταν εισέρχεται ο Αρχιερέας στιςΑκολουθίες του Εσπερινού και του Όρθρου όπου πρόκειται να χοροστατήσει,οι Χοροί δεν κατεβαίνουν να πάρουν Καιρό. Καιρό παίρνουν οι Ιερείς και οιΔιάκονοι για να ντυθούν τα άμφια τους ώστε να λάβουν μέρος στιςΑκολουθίες. Οι Χοροί είναι ήδη ενδεδυμένοι και έχουν καταλάβει τις θέσειςτους. Εξάλλου οι Χοροί τόσο στην Ακολουθία του Εσπερινού όσο και στουΌρθρου παίρνουν Καιρό από τον Αρχιερέα με την τάξη
του ‹‹
ΚέλευσονΔέσποτα Ἅγιε ἦχος…››.
Κινήσεις των Χορών:
Όταν οι Χοροί ψάλλουν αντιφωνικά τότε είναιστραμμένοι προς αλλήλους. Στην Απαγγελία του Ευαγγελίου είναιστραμμένοι είτε προς τον Άμβωνα είτε προς την Ωραία Πύλη. Στην Έναρξηαλλά και στην Απόλυση κάθε Ακολουθίας είναι στραμμένοι προς Ανατολάς.Στις Αρχιερατικές Χοροστασίες και Λειτουργίες οι κινήσεις
των Χορώνεξαρτώνται
από την θέση στην οποία βρίσκεται ο Αρχιερέας
.
Στις ευλογίες καιτις θυμιάσεις κάνουν υπόκλιση.
Αντιφωνία των Χορών:
Οι Χοροί ψάλλουν πάντοτε εναλλάξ. Το ότι οΠρωτοψάλτης με το
Χορό του έχει τα Πρεσβεία δεν σημαίνει ότι θα τα λέγει
και όλα μόνος του. Ακόμη και τα χύμα ‹‹Κύριε ἐλέησον››
ή
τα ‹‹ΠαράσχουΚύριε›› λέγονται εναλλάξ. Επίσης όπως και στα Ειρηνικά της Λειτουργίαςόπου τα μισά ‹‹Κύριε ἐλέησον›› τα λέγει ο Α΄ Χορός και τα άλλα μισά τα λέγειο Β΄, έτσι και στα Πληρωτικά
(
όταν πρόκειται να ψαλλούν Λειτουργικοί Ύμνοι
)
τα ‹‹Κύριε ἐλέησον›› τα λέγει ο Α΄ ενώ τα ‹‹Παράσχου Κύριε›› ο Β΄ Χορός.Τέλος οι Χοροί πρέπει να σέβονται την Τάξη στη
σειρά των ψαλλομένων. Γιαπαράδειγμα το Τροπάριο της Κασσιανής την Μ. Τρίτη το απόγευμα θεωρείται
δεδομένο ότι θα το ψάλλει ο Πρωτοψάλτης, ενώ όλα τα Δοξαστικά τωνΑποστίχων είναι δικαίωμα του Λαμπαδάριου. Αν λοιπόν θέλει οΠρωτοψάλτης να ετοιμάσει κάτι από Χορού ή
και με την συμμετοχή
τουΒ΄ Χορού, θα πρέπει να ζητήσει την άδεια από τον συνάδελφο τουΛαμπαδάριο.
[ 8 ]
Σχετικά με την Ανάγνωση του Αποστόλου:
Όπως είναι γνωστό οΑπόστολος απαγγέλεται
εμμελώς από τον Δομέστικο ή από έναν βοηθό τωνΧορών.
Ο Αποστολάριος λοιπόν όταν απαγγέλει
το Προκείμενο πρέπει είναιστραμμένος
προς τον Διάκονο
(ή τον Ιερέα), όταν όμως αρχίσει την απαγγελίατης Περικοπής τότε στρέφεται προς τον Λαό. Στο ‹‹Εἰρήνη σοὶ
τῷ
ἀναγινώσκοντι›› δεν κατεβαίνει να πάρει να πάρει ευχή αλλά αρκείται σε μιαυπόκλιση.
Άλλα χρήσιμα:
Ο Πρωτοψάλτης είναι υπεύθυνος να κανονίσει έτσι τηνχρονική αγωγή των ψαλλομένων ώστε
η Ακολουθία να περατωθεί σύμφωναμε το ισχύον πρόγραμμα της κάθε περιόδου. Επίσης είναι υπεύθυνος ώστε όλαστην Ακολουθία να κυλίσουν ομαλά
και με Τάξη, αυτό βέβαια προϋποθέτεισυνεννόηση είτε με τον συνάδελφό του Λαμπαδάριο είτε με τους Ιερείς, αλλάκαι σε μια ‹‹δύσκολη››
στιγμή
με την πείρα του να μην αφήσει να γίνειοποιαδήποτε αταξία μέσα στην Ακολουθία.
ΑπάντησηΔιαγραφή[ 2 ]
Αρχιερατική Χοροστασία στον Εσπερινό
Μετά την επένδυση του στον Νάρθηκα ο Αρχιερέας έρχεται στο
Σολέακαι ευλογεί το
Λαό ενώ οι Χοροί αμφότεροι, ηπίως, αργώς και μετά μέλουςψάλλουν το ‹‹Εἰς πολλὰ
ἔτη Δέσποτα›› υπό τη διεύθυνση του Πρωτοψάλτη. ΟΑρχιερέας ανεβαίνει στο
Θρόνο και οι κληρικοί που πρόκειται να λάβουνμέρος στην Ακολουθία παίρνουν Καιρό. Το ‹‹Εἰς πολλὰ
ἔτη…›› πρέπει ναδιαρκέσει τόσο, όσο χρειαστεί για να μπει στο Ιερό Βήμα και ο τελευταίοςκληρικός.
Στο ‹‹Ὑπέρ του Ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν…›› οι Χοροί κανονικώς απαντούν μετο ‹‹Κύριε ἐλέησον›› χύμα, ενώ ο Αρχιερέας ευλογεί το Λαό (με το χέρι).Σήμερα όμως έχει επικρατήσει να λέγεται και εδώ το ‹‹Εἰς πολλὰ
ἔτη
Δέσποτα››.
Στο ‹‹Της Παναγίας, ἀχράντου…›› δύο Κανόναρχοι (ένας από κάθε Χορό)έρχονται απέναντι από το Θρόνο και κάνουν υπόκλιση στον Αρχιερέα. Αφούπερατωθεί η εκφώνηση από τον Ιερέα, ο ένας από αυτούς εκφωνεί με απλόκαι σοβαρό ύφος το ‹‹Κέλευσον Δέσποτα Ἅγιε ἦχος…›› ενώ ο Αρχιερέαςευλογεί τον Πρωτοψάλτη για να ψάλλει το Κεκραγάριο. Στη φράση ‹‹…Κύριε,ἐκέκραξα πρὸς σέ…›› ο Αρχιερέας ευλογεί τους Κανόναρχους και αυτοίκάνουν υπόκλιση
-
μετάνοια και πηγαίνουν ένας
-
ένας να πάρουν ευχή, έπειταπάλι μετάνοια
-
υπόκλιση και επιστρέφουν στα Αναλόγια τους αφού κάνουνυπόκλιση στο Ιερό Βήμα αλλά και μεταξύ τους.
Με την εκφώνηση του Αρχιερέα του ‹‹Νῦν ἀπολύεις…›› ο Αναγνώστηςλέγει το ‹‹Εἰς πολλὰ
ἔτη Δέσποτα›› και ευθύς αμέσως το Τρισάγιο.
Ενώ ο Ιερέας κάνει την Απόλυση, ο Αρχιερέας από το Θρόνο ευλογεί το
Λαό (με το Σταυρό) και οι Χοροί ψάλλουν το ‹‹Τὸν Δεσπότην καὶ
Ἀρχιερέα…››.
Ο Αρχιερέας όταν χοροστατεί στον Εσπερινό, διαβάζει τον Προοιμιακό,ψάλλει το ‹‹Φῶς ἱλαρὸν…›› διαβάζει τα Αναγνώσματα αν υπάρχουν, το‹‹Καταξίωσον…››, λέγει το ‹‹Εἰρήνη πᾶσι››, το ‹‹Νῦν ἀπολύεις…››, το‹‹Στερεώσαι›› ή το ‹‹Εὐλογία Κυρίου›› αν υπάρχει Αρτοκλασία στην οποία καιπροεξάρχει με Ωμοφόριο και Πετραχήλι.
ΑπάντησηΔιαγραφή[ 3 ]
Αρχιερατική Χοροστασία στον Όρθρο
Ο Πρωτοψάλτης πρέπει να κανονίσει έτσι τον χρόνο ώστε όταν οΑρχιερέας κατευθύνετε από τον Νάρθηκα στον Σολέα να αναγινώσκεται
(απόέναν Κανόναρχο) το Κοντάκιο και το Συναξάριο. Σχετικά με το ‹‹Εἰς πολλὰ
ἔτη…›› της εισόδου ισχύει ότι και στον Εσπερινό.
Σύμφωνα με το Τυπικό της Μ. Χ. Ε. (Γ. Βιολάκη) μετά τις Καταβασίες γίνεται η Τάξη του Εωθινού Ευαγγελίου. Ενώ ψάλλεται ο Ν΄ Ψαλμός οΑρχιερέας κατέρχεται στο μέσο του Ναού, όταν ο Β΄ Χορός ψάλλει αργώς το‹‹Ἰδοὺ
γὰρ ἀλήθειαν ἠγάπησας…››, ασπάζεται το Ιερό Ευαγγέλιο και ευλογείτο Λαό (με το χέρι) ενώ ο Α΄ Χορός ψάλλει σύντομα το ‹‹Εἰς πολλὰ
ἔτηΔέσποτα›› και παίρνει την κατάληξη ο Β΄ για να συνεχίσει και πάλι ο Α΄ τονΝ΄.
Στα Πασοπνοάρια η Τάξη του ‹‹Κέλευσον…›› όπως και στον Εσπερινό.Στον Όρθρο όμως ο Αρχιερέας ευλογεί τους Κανόναρχους στην φράση‹‹…Αἰνεῖτε τὸν Κύριον…››.
Όταν πρόκειται να λειτουργήσει ο Αρχιερέας μετά τα Πασαπνοάρια οΠρωτοψάλτης ψάλλει αργώς ‹‹Τὸν Δεσπότην καὶ
Ἀρχιερέα…››. Ο Αρχιερέαςκατέρχεται από τον Θρόνο στο σημείο της λέξεως ‹‹…ἀρχι…›› για να πάρειΚαιρό. Αφού περατωθεί η Ακολουθία του Καιρού, ο Αρχιερέας ευλογεί τονΛαό (με το Τρικέρι) και ο Β΄ χορός ψάλλει σύντομα το ‹‹Εἰς πολλὰ
ἔτηΔέσποτα››.Στις Αρχιερατικές Χοροστασίες του Όρθρου της Μ. Εβδομάδας οΑρχιερέας κατέρχεται από το
Θρόνο για να προσκυνήσει το Νυμφίο ή τοΣταυρό ή τον Επιτάφιο, όταν
ο Β΄ Χορός ψάλλει σε αργό μέλος το ‹‹Αἰνεῖτεαὐτόν…›› (κατά παράδοση του Ιακώβου Πρωτοψάλτου). Αφού προσκυνήσειευλογεί το
Λαό (με το χέρι) ενώ ο Α΄ Χορός ψάλλει σύντομα το ‹‹Εἰς πολλὰ
ἔτηΔέσποτα›› (την κατάληξη ο Β΄) και ανέρχεται στο Θρόνο. (Στον
ΠατριαρχικόΝαό ο Πατριάρχης χοροστατεί από το Παραθρόνιο στις Ακολουθίες τουΝυμφίου). Η ίδια Τάξη τηρείτε και όταν ο Αρχιερέας χοροστατήσει στην ΘείαΛειτουργία.
Σύμφωνα με παλαία τάξη που τηρούνταν σε ειδικές περιστάσεις ηαμφίεση του Αρχιερέα γίνονταν στον Σολέα μετά το πέρας της Δοξολογίαςενώ ο Λαμπαδάριος έψαλλε το περίφημο ‹‹Ἄνωθεν οἱ
Προφῆται…›› τουΙωάννου Κουκουζέλη σε σύντμηση Κωνσταντίνου Πρωτοψάλτου.
Ο Αρχιερέας όταν χοροστατεί στον Όρθρο ψάλλει αντί του Α΄ Χορού τιςΚαταβασίες, λέγει το ‹‹Εἰρήνη πᾶσι›› στο Εωθινό Ευαγγέλιο, απαγγέλει το‹‹Ἀνάστασιν Χριστοῦ
θεασάμενοι…››, ψάλλει την Τιμιωτέρα ή την Θ΄ Ωδή τουΚανόνα και τα Εξαποστειλάρια. (Στον Πατριαρχικό Ναό η Τάξη απαγορεύειστον Πατριάρχη να ψάλλει τις Καταβασίες, γιατί είναι δικαίωμα των Χορών.Ψάλλει μόνο την Τιμιωτέρα, όχι όμως την Θ΄ Ωδή και τα Εξαποστειλάρια.)
Αρχιερατική Θεία Λειτουργία
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτο ‹‹Ὑπέρ του Ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν…›› όπως και στον Εσπερινό.
Στην Είσοδο του Ευαγγελίου ο Αρχιερέας ψάλλει με τους Ιερείς τοΕισοδικό και ευλογεί
το
Λαό (με τα δικηροτρίκηρα) ενώ ο
Α΄ Χορός ψάλλεισύντομα το ‹‹Εἰς πολλὰ
ἔτη Δέσποτα››.
Στις Αρχιερατικές Λειτουργίες ψάλλεται πεντάκις ο Τρισάγιος Ύμνος καιέπειτα το Δύναμις του Βήματος από τους Ιερείς.
Στα ‹‹Κύριε, Κύριε ἐπίβλεψον…›› του Αρχιερέα, οι χοροί απαντούν με το‹‹Ἀμήν››.
Ο Α΄ Χορός ψάλλει το ‹‹
Κύριε σῶσον τοὺς εὐσεβεῖς›› τη δεύτερη φορά.
Η φήμη του Μητροπολίτη
ψάλλεται άπαξ από του Βήματος και δις απότων Χορών.
Μετά την ανάγνωση του Ευαγγελίου από τον Διάκονο
,
ο Αρχιερέαςευλογεί το Λαό (με το Σταυρό) ενώ ο Β΄ Χορός λέγει χύμα το ‹‹Δόξα σοί, Κύριε,δοξα σοί›› και ο Πρωτοψάλτης ψάλλει το ‹‹Εἰς πολλὰ
ἔτη Δέσποτα››.
Πριν τα Πληρωτικά ο Αρχιερέας ευλογεί τον Λαό (με το δικήρι) ενώ ο Α΄Χορός ψάλλει σύντομα το ‹‹Εἰς πολλὰ
ἔτη Δέσποτα››.
Στο ‹‹Ἐν πρώτοις, μνήσθητι…›› των Ιερέων με την αναφορά του ονόματοςτου Λειτουργού Αρχιερέα το ‹‹Κύριε ἐλέησον›› χύμα, ενώ στο τέλος το‹‹Ἀμήν››.
Στο ‹‹Σῶσον, ὁ
Θεός, τὸν λαόν σου›› από τον Αρχιερέα, ο Β΄ Χορός λέγειχύμα το ‹‹Εἰς πολλὰ
ἔτη Δέσποτα›› ενώ ο Α΄ Χορός ψάλλει το ‹‹Εἴδομεν τὸ
φῶς››.
Στην Απόλυση ‹‹Τὸν Δεσπότην καὶ
Ἀρχιερέα…›› όπως και στον Εσπερινό.
Στις Αρχιερατικές Θ. Λειτουργίες ο Αρχιερέας ψάλλει με τους Ιερείς τοΕισοδικό, το Απολυτίκιο μετά την Είσοδο, όπου και θυμιάζει
,
και το Κοντάκιο.Επίσης τον Τρισάγιο Ύμνο την τρίτη και την πέμπτη φορά. Λέγει τα ‹‹Κύριε,Κύριε ἐπίβλεψον…››. Ψάλλει με τους Ιερείς το ‹‹
Κύριε σῶσον τοὺς εὐσεβεῖς››την πρώτη φορά, το ‹‹Καὶ
ἐπάκουσον ἡμῶν›› και την φήμη του Πατριάρχη
.
Λέγει τα ‹‹Εἰρήνη σοι›› του Αποστόλου και του Ευαγγελίου.
Κηρύττει τον ΘείοΛόγο. Θυμιάζει στο Χερουβικό Ύμνο και μνημονεύει στην Είσοδο των ΤιμίωνΔώρων. Ευλογεί τα Άγια. Κοινωνεί Κλήρο και Λαό. Λέγει τα ‹‹Εἰρήνη πᾶσι››.