ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΟΝ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ

ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΟΝ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ

Την παρακάτω ανοησία του Παπαδιαμάντη την συνανταμε συχνά-πυκνά σε διάφορα κείμενα. Ως παραπομπή χρησιμοποιειται για να δείξουν πόσο θρησκος ηταν (και όντως ηταν) ο Παπαδιαμάντης και πόσο σωστά έβλεπε τα πράγματα εξ ορθοδόξου πάντοτε απόψεως.

Αυτό που διαβάζω, όμως, είναι το εξης: ο Έλληνας επειδή είναι φτωχός πρέπει να θρησκεύη. Οι Ευρωπαιοι επειδή είναι πλούσιοι καλά κάνουν και αδιαφορουν για την θρησκεια ή είναι άθεοι.

Δηλαδή, αν η Ελλάδα δεν ηταν προτεκτορατο αλλά γινόταν ένα από τα βιομηχανικά κράτη της Ευρώπης, θα μπορουσαν οι Έλληνες να γίνουν αγνωστικιστές με την άδειά του;

Και αφου δεν πρόκειται να γίνη αυτό, να κάτσουν φρόνιμα και να θρησκεύουν.

Το απόσπασμα από κείμενο του Παπαδιαμάντη είναι αυτό:

«Ἄγγλος ἢ Γερμανὸς ἢ Γάλλος δύναται να εἶναι κοσμοπολίτης ἢ ἀναρχικὸς ἢ ἄθεος ἢ ὄ,τιδηποτε . Ἔκαμε τὸ πατριωτικὸν χρέος του, ἔκτισε μεγάλην πατρίδα. Τώρα εἶναι ἐλεύθερος να ἐπαγγέλλεται, χάριν πολυτελείας, τὴν ἀπιστίαν καὶ τὴν ἀπαισιοδοξίαν. Ἀλλὰ Γραικύλος τῆς σήμερον, ὅστις θέλει να κάμῃ δημοσία τὸν ἄθεον ἢ τὸν κοσμοπολίτην, ὁμοιάζει μὲ νᾶνον ἀνορθούμενον ἐπ’ ἄκρων ὀνύχων καὶ τανυόμενον να φθάσῃ εἰς ὕψος καὶ φανῇ καὶ αὐτὸς γίγας. Τὸ ἑλληνικὸν ἔθνος, τὸ δοῦλον, ἀλλ’ οὐδὲν ἧττον καὶ τὸ ἐλεύθερον, ἔχει καὶ θὰ ἔχῃ διὰ παντὸς ἀνάγκην τῆς θρησκείας του».

 Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Λαμπριάτικος ψάλτης

       Έχουμε, δηλαδή, καθαρά υλιστική θεώρησι των πραγμάτων και όχι ορθόδοξη άποψη για το πώς πρέπει να θρησκεύη ο Έλληνας και ο κάθε άνθρωπος, ανεξάρτητα από τα χρήματα που έχει στην τσέπη του ή το επάγγελμά του.

Βέβαια, ο Παπαδιαμάντης είναι πολύ σπουδαιος λογοτέχνης και ο Θεός τον αναπαύη, διότι ηταν και καλός Χριστιανός. Στην προσωπική του, όμως, ζωή δεν ηταν πετυχημένος. Δεν κατάφερε να γίνη Μοναχός ούτε να κάνει οικογένεια. Αυτά είναι στα μειον του. Επίσης, για να ολοκληρώσουμε το «θάψιμο», πέθανε αλκοολικός.

Ίσως ειχε κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα, με δεδομένο ότι ο αδελφός του τρελάθηκε και από τις αδερφές του οι περισσότερες έμειναν ανύπανδρες.

Πάντως κατάφερε και μεταμόρφωσε τις γήινες ανεκπλήρωτες επιθυμίες του σε ένα ωραιο άσμα, και αυτό είναι που τον κάνει Μεγάλο και τον εισαγάγει στην αιωνιότητα!

Ο ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΚΑΙ Η ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ.

ΟΝΕΙΡΟ ΣΤΟ ΚΥΜΑ. “Ἤμην πτωχὸν βοσκόπουλον εἰς τὰ ὄρη. Δεκαοκτὼ ἐτῶν, καὶ δὲν ἤξευρα ἀκόμη ἄλφα. Χωρὶς νὰ τὸ ἠξεύρω, ἤμην εὐτυχής. Τὴν τελευταίαν φορὰν ὁποὺ ἐγεύθην τὴν εὐτυχίαν ἦτον τὸ θέρος ἐκεῖνο τοῦ ἔτους 187… …

…Ἀφοῦ ἔμαθα τὰ πρῶτα γράμματα πλησίον τοῦ γηραιοῦ Σισώη, ἐστάλην ὡς ὑπότροφος τῆς Μονῆς εἴς τινα κατ᾽ ἐπαρχίαν ἱερατικὴν σχολήν, ὅπου κατετάχθην ἀμέσως εἰς τὴν ἀνωτέραν τάξιν, εἶτα εἰς τὴν ἐν Ἀθήναις Ριζάρειον. Τέλος, ἀρχίσας τὰς σπουδάς μου σχεδὸν εἰκοσαέτης, ἐξῆλθα τριακοντούτης ἀπὸ τὸ Πανεπιστήμιον· ἐξῆλθα δικηγόρος μὲ δίπλωμα προλύτου…

Μεγάλην προκοπήν, ἐννοεῖται, δὲν ἔκαμα. Σήμερον ἐξακολουθῶ νὰ ἐργάζωμαι ὡς βοηθὸς ἀκόμη εἰς τὸ γραφεῖον ἐπιφανοῦς τινος δικηγόρου καὶ πολιτευτοῦ ἐν Ἀθήναις, τὸν ὁποῖον μισῶ, ἀγνοῶ ἐκ ποίας σκοτεινῆς ἀφορμῆς, ἀλλὰ πιθανῶς ἐπειδὴ τὸν ἔχω ὡς προστάτην καὶ εὐεργέτην. Καὶ εἶμαι περιωρισμένος καὶ ἀνεπιτήδειος, οὐδὲ δύναμαι νὰ ὠφεληθῶ ἀπὸ τὴν θέσιν τὴν ὁποίαν κατέχω πλησίον τοῦ δικηγόρου μου, θέσιν οἱονεὶ αὐλικοῦ.

Καθὼς ὁ σκύλος, ὁ δεμένος μὲ πολὺ κοντὸν σχοινίον εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ αὐθέντου του, δὲν ἠμπορεῖ νὰ γαυγίζῃ οὔτε νὰ δαγκάσῃ ἔξω ἀπὸ τὴν ἀκτῖνα καὶ τὸ τόξον τὰ ὁποῖα διαγράφει τὸ κοντὸν σχοινίον, παρομοίως κ᾽ ἐγὼ δὲν δύναμαι οὔτε νὰ εἴπω, οὔτε νὰ πράξω τίποτε περισσότερον παρ᾽ ὅσον μοῦ ἐπιτρέπει ἡ στενὴ δικαιοδοσία, τὴν ὁποίαν ἔχω εἰς τὸ γραφεῖον τοῦ προϊσταμένου μου.

 Ἡ τελευταία χρονιὰ ποὺ ἤμην ἀκόμη φυσικὸς ἄνθρωπος ἦτον τὸ θέρος ἐκεῖνο τοῦ ἔτους 187… Ἤμην ὡραῖος ἔφηβος, καστανόμαλλος βοσκός, κ᾽ ἔβοσκα τὰς αἶγας τῆς Μονῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ εἰς τὰ ὄρη τὰ παραθαλάσσια, τ᾽ ἀνερχόμενα ἀποτόμως διὰ κρημνώδους ἀκτῆς, ὕπερθεν τοῦ κράτους τοῦ Βορρᾶ καὶ τοῦ πελάγους. Ὅλον τὸ κατάμερον* ἐκεῖνο, τὸ καλούμενον Ξάρμενο*, ἀπὸ τὰ πλοῖα τὰ ὁποῖα κατέπλεον ξάρμενα ἢ ξυλάρμενα*, ἐξωθούμενα ἀπὸ τὰς τρικυμίας, ἦτον ἰδικόν μου.

…Ὤ! ἂς ἤμην ἀκόμη βοσκὸς εἰς τὰ ὄρη!…

ΝΕΚΡΑΝΘΕΜΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ

Φεῦ! Τίς μοι δώσει ὕδωρ, καὶ δάκρυα; Ἀπὸ τὸν τόπον ἐκεῖνον τῆς δοκιμασίας, καὶ τὸν τόπον τῆς μικρᾶς ἀναψυχῆς, ἦλθα εἰς τὸν τόπον τῆς καταδίκης ―ὅπου ἀπὸ πολλοῦ σύρω τὸν σταυρόν μου, μὴ ἔχων πλέον δυνάμεις νὰ τὸν βαστάζω― εἰς τὴν πόλιν τῆς δουλοπαροικίας καὶ τῶν πλουτοκρατῶν. Ἔφθασα εἰς τὰς Ἀθήνας τὴν 28 Ὀκτωβρίου.

ΜΑΝΝΑ ΚΑΙ ΚΟΡΗ

Ὤ, πόσον ὡραῖα ἐξυπνᾷ ὅταν ἔχῃ κοιμηθῆ τις εἰς τὸν μικρὸν κοιτῶνα μὲ τὸ βορεινὸν παράθυρον, τὸ βλέπον πρὸς βουνόν, εἰς τὴν πατρικὴν πενιχράν, καθάριον οἰκίαν, ὅπου εἶδέ ποτε τὸ πρῶτον ἄχραντον φῶς, πόσον ὡραῖα ἐξυπνᾷ μίαν πρωίαν τοῦ Ἰουνίου, ὅταν ἔχῃ ἐπανακάμψει εἰς τὸν τόπον τῆς γεννήσεώς του μετ᾿ ἀπουσίαν ἑπτά ἐτῶν! Ὁπόσαι μεταβολαὶ ἐντὸς τόσου χρόνου! Ὅλα σχεδὸν ἦσαν ὡς νέα πλάσις δι᾿ ἐμέ.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Ἔκτοτε ἀπουσίασα ἀπὸ τὰς Ἀθήνας. Εἶχα ἐνθυμηθῆ τοὺς πτωχοὺς οἰκείους, εἰς τὴν μικρὰν πατρίδα μου, μακρὰν τῆς ὁποίας εἶχα ζήσει, ἐκ μικρῶν διαλειμμάτων, ὑπὲρ τὸ ἥμισυ τῆς ζωῆς μου. Ὅταν τέλος μὲ εἶχον βαρυνθῆ κ᾿ ἐκεῖ, ἐτόλμησα, μετὰ τρία ἔτη νὰ ἐπανέλθω εἰς τὴν πρωτεύουσαν, μὲ τὴν ἀμυδρὰν ἐλπίδα ὅτι δὲν θὰ ἐγενόμην καὶ πάλιν βαρετὸς εἰς τοὺς φίλους μου.

 Ὁ Χριστὸς εἶπεν «Ὁ δυνάμενος χωρεῖν χωρείτω» καὶ ἀπεφάνθη ὅτι ὁ τελειότερος βίος δὲν εἶναι δι᾿ ὅλους, ἀλλὰ δι᾿ ἐκείνους «οἷς δέδοται», ἐννοῶν τὴν ἁγνείαν καὶ τὴν ἀκτημοσύνην, ἅτινα εἶναι ἡ βάσις τῆς μοναχικῆς πολιτείας.
Ἀλ. Παπαδιαμάντη “Μελετήματα καὶ ἄρθρα” 

Ὁ Ἔρωτας στὰ χιόνια (1895)

Κ᾽ ἐπάνω εἰς τὴν χιόνα ἔπεσε χιών. Καὶ ἡ χιὼν ἐστοιβάχθη, ἐσωρεύθη δύο πιθαμάς, ἐκορυφώθη. Καὶ ἡ χιὼν ἔγινε σινδών, σάβανον.

Καὶ ὁ μπαρμπα-Γιαννιὸς ἄσπρισεν ὅλος, κ᾽ ἐκοιμήθη ὑπὸ τὴν χιόνα, διὰ νὰ μὴ παρασταθῇ γυμνὸς καὶ τετραχηλισμένος, αὐτὸς καὶ ἡ ζωή του καὶ αἱ πράξεις του, ἐνώπιον τοῦ Κριτοῦ, τοῦ Παλαιοῦ Ἡμερῶν, τοῦ Τρισαγίου.